Son illər aparılan demoqrafik proseslərin təhlili göstərir ki, Azərbaycanda doğulan uşaqların cins strukturunda oğlanların payı və artım tempi daha yüksəkdir. Doğulanlar arasında cins seçiminin pozulduğu ölkələr sırasında ilk yerlərdəyik.
BMT-nin Əhali Fondunun baş müşaviri Fərid Babayev Milli Məclisin Ailə, qadın və uşaq məsələləri və İnsan hüquqları komitələrinin birgə dinləməsi zamanı bildirib ki, Azərbaycan uşaqların cins seçiminə görə dünyada birinci yerdədir: “Ölkəmiz 2021-ci ildə bu məsələdə birinci yerdə olan Çini artıq üstələyib. Bütün selektiv abortlar kriminal abortlardır. Bununla Cinayət Məcəlləsinin qapısı açılır”.
Əvvəlki illərin statistikasına da nəzər salsaq görərik ki, abortların sayı 2018-ci ildə 36 min 141, 2019-cu ildə 37 min 308, 2020-ci ildə 34 min 719, 2021-ci ildə 46 min 877 olub. Ötən il isə 5 8 min abort qeydə alınıb.
- Aytəkin Kamranqızı: “Cinsi tarazlığın pozulması bütün sahələrə mənfi təsirini göstərir”
Sosioloq Aytəkin Kamranqızı “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, cəmiyyətdə kişilərin sayının bu artımla davam etməsi ölkənin acınacaqlı nəticələrlə üz-üzə qalması halına gətirib çıxara bilər. Bura gender bərabərsizliyi, zorakılıq, erkən nikah, insan alveri və kriminal səviyyənin artması aiddir. Bu vəziyyətlə qarşılaşmaq istəmiriksə qızlara dəyər vermək lazımdır. Ədalətli cəmiyyət naminə qızlar üçün bərabər imkanlar yaradılmalıdır: “Təəssüflər olsun ki, bu, Azərbaycanın bəzi kəndlərində, o cümlədən Bakı şəhərinin kəndlərində də aktual problemlərdən biridir. Regionlarda patriarxallıqla bağlı qız uşaqlarına münasibət yaxşı deyil. Ailədə qız uşağının dünyaya gəlməsi, bəlkə də birinci uşağın dünyaya gəlməsi ilk övlad olaraq normal qarşılanırsa, ikinci və üçüncü qız uşaqlarının anadan olması ailədə arzuolunan hal olmur. Ailənin ən qəmgin, kədərli gününə çevrilir. Qız uşaqlarından imtina olunmasının qarşısının alınmasında dönüş yaratmaq lazımdır. Normativ-hüquqi aktlar yaradılsa da, icra mexanizmi yoxdursa, nəticə olmayacaq. Sərt cəza, yüksək məbləğdə cərimə və s. olsa da, heç bir rolu olmayacaq və heç bir halda özünü doğrultmayacaq”.
Ekspert onu da əlavə etdi ki, cinsi tarazlığın pozulması bütün sahələrə mənfi təsirini göstərir. Məktəblərdə, bağçalarda, universitetlərdə də artıq bu nisbət pozulması hiss edilir.
- Pərvanə Mustafayeva: “Abortlar tam qadağan olunmamalıdır, ancaq…”
Həkim ekspert Pərvanə Mustafayeva bildirdi ki, hamiləlik planlaşdırılan zaman dölün cinsiyyətini öncədən təyin etmək üçün dəqiq yol yoxdur. Müəyyən təqvimlərdən istifadə olunsa da, onların heç bir tibbi əsası yoxdur. Qız övladı istəməyən ailələr də "çıxış yolu”nu abortda görürlər: "12-ci həftədən sonra dölün cinsiyyətini təyin etmək üçün ultrasəs aparatına müraciət edilir və daha sonra abortlar həyata keçirilir. Bu, qadın üçün olduqca təhlükəli məqam, risqli prosedurdur. Selektiv abortların ana üçün ilkin mənfi təsiri psixoloji stressdir. Cinsiyyətə görə aparılan abortları ailədə daha çox kişilər tələb edir. Düzdür, bəzən qadınların özlərinin də bu cür istəyi olur. Amma bu, əsasən kişilərin təsiri ilə olur. Təsəvvür edin ki, 3 ay ərzində özünü hamiləliyə hazırlamış bir qadının bu qərarı verməsi nə qədər çətindir. O, psixoloji travma yaşaya bilər. Digər tərəfdən, abort, xüsusən selektiv abortlar qadın həyatına bir çox problemlər gətirir. İlk növbədə, baş verən qanaxmalardan danışaq. O, qadının ölümünə də səbəb ola bilər. İnfeksiyalar, xüsusən çanaq orqanlarının irinli iltihabı kimi xəstəliklər gələcəkdə qadınlara ana olmaq üçün ciddi problemlər yarada bilər. Hətta daxili orqanların zədələnməsi, uşaqlığın cırılması da baş verə bilər. Belə halların nəticəsində gələcəkdə sonsuzluq yaşanması qaçılmaz olur”.
Həkim hesab edir ki, abortlar tam qadağan olunmamalıdır. Çünki bəzi hallarda abortlar göstəriş üzərinə aparılır: "Ananın həyatı üçün risq yaradan xəstəliklər və ya döldə hər hansı inkişaf qüsurları olduqda abortlar reallaşdırılır. Bunun inzibati yolla qarşısını almaq da çox çətindir. Burada həkimlərin üzərinə düşən iş qadınları, onların ailələrini maarifləndirməkdir. Qız uşaqlarına olan münasibəti dəyişməyin həlli yolu qadın hüquqlarının müdafiəsini gücləndirməkdir”.
P.Mustafayeva onu da əlavə etdi ki, hər ginekoloq körpənin cinsiyyətinin sırf qız olması səbəbilə gələn qadınları abort etmir. Çünki bu, cinayət hesab olunur: “İnanmıram ki, Azərbaycanda hər hansı həkim bunu etsin. Qanunlarımız buna çox ciddi nəzarət edir. Tanıdığım bütün mama-ginekoloqlar belə abortlardan çəkinirlər. Bəzən cütlüklər gəlir və körpənin cinsiyyəti qız olduğu üçün abort etdirmək istədiyini deyir. Özüm görmüşəm ki, həkimlər bundan çox ciddi şəkildə boyun qaçırıb. Bunu həyata keçirənlər şərəfsiz insanlardır”.
Günel CƏLİLOVA
